Minister Schultz vindt zeesluis in Nieuwe Waterweg nog niet nodig

Zeesluis Nieuwe Waterweg nog niet nodig?

Op Prinsjesdag heeft het kabinet het Deltaprogramma 2018, samengesteld door de Deltacommissie, aan de Tweede Kamer gepresenteerd. Het Deltaprogramma, dat de periode tot 2050 bestrijkt, concludeert dat de huidige Maeslantkering tot 2070 voldoet. Echter onder ingenieurs en watermanagers is al geruime tijd een discussie gaande over de noodzaak van een zeesluis in de Nieuwe Waterweg. Inclusief de voorbereidingstijd, zal de bouw van deze zeesluis 20 tot 25 jaar in beslag nemen. Voor een ‘waterdicht’ Deltaplan zal men nu al moeten beginnen met de voorbereidingen. Anders is het sluizencomplex nog niet operationeel in 2050.

De zeespiegel stijgt door klimaatverandering

De zeespiegel stijgt door het opwarmen van de aarde en het smelten van de ijskappen. Tegelijkertijd daalt de bodem in West-Nederland. Door het aanleggen van de zeesluizen in de Nieuwe Waterweg kunnen we Nederland beter beschermen tegen het stijgende zeewater. Bij storm op zee kan het laaggelegen achterland worden beschermd door de zeesluizen te sluiten. Een zeesluis is aanzienlijk betrouwbaarder zijn dan de huidige Maeslantkering, die met het stijgen van de zeespiegel steeds vaker open en dicht moet en daardoor onbetrouwbaarder wordt.

De voordelen van een zeesluis in de Nieuwe Waterweg

Door het doseren van de vloed via de zeesluizen, kan een lagere waterstand worden gerealiseerd rond de Drechtsteden en de grote rivieren tot ongeveer 100 kilometer landinwaarts. Hierdoor zullen de kosten voor dijkverzwaringen langs de rivieren aanzienlijk lager uitvallen dan nu is begroot.

Een ander belangrijk voordeel is dat men door de zeesluis de verzilting door het instromende zeewater en de verspilling van uitstromend zoetwater kan tegengaan. Het uitbaggeren van de de Nieuwe Waterweg en de Botlek veroorzaakt een grotere instroom van zeewater, waardoor de verzilting verder zal toenemen. Hiervoor zal het Havenbedrijf Rotterdam de betrokken waterschappen financieel moeten compenseren voor de extra maatregelen om verzilting tegen te gaan. Een zeesluis in de Nieuwe Waterweg zal deze financiële, ecologische en maatschappelijke problematiek structureel voorkomen.

Meer dan de helft van het rivierwater dat bij Lobith ons land binnenstroomt, stroomt er bij Hoek van Holland weer uit. Het zoete rivierwater is voor Nederland zeer belangrijk voor beregening in de agrarische sector, voor voldoende diepgang voor de binnenscheepvaart en voor het produceren van schoon drinkwater.

Met de zeesluis kan men de uitstroom van zoet water reguleren, waardoor er tijdens een zomerse droogte minder problemen ontstaan. Zo is de aanvoer van zoetwater via Gouda naar de veenweidegebieden en de Haarlemmermeerpolder bij een zomerse periode van droogte en lage rivierafvoer een belangrijk knelpunt, omdat het zoute water via de Nieuwe Waterweg dan tot voorbij Gouda reikt. De alternatieve aanvoer van zoetwater vanuit het Amsterdam-Rijnkanaal en de Lek biedt in dit geval te weinig mogelijkheden.

Haven van Rotterdam

De nieuwe zeesluis komt niet op de plaats van de Maeslantkering bij Hoek van Holland, maar veel dichter bij Rotterdam ter hoogte van Maassluis. Schepen die op de Maasvlakte afmeren of in het Botlekgebied lopen dus geen vertraging op door de zeesluis. Er gaan nog maar weinig schepen naar de Stadshavens in Rotterdam. Alleen de cruiseschepen moeten door de zeesluis om de Kop van Zuid te bereiken.

Volkerak en Zoommeer

Op dit moment zijn er dikwijls zuurstofloze waterlagen in de Grevelingen en er is overlast van blauwalgen in het Volkerak-Zoommeer. Om deze problemen tegen te gaan heeft het kabinet besloten om het Zoommeer weer terug te geven aan de zee. Door een gecontroleerde getijdenwerking kan het zeewater een einde maken aan de blauwalgen. Ook worden door de herstelde getijdenwerking de verschillende waterlagen beter gemengd, zodat er geen zuurstofloosheid meer zal optreden in de Grevelingen.

Echter, met een zeesluis in de Nieuwe Waterweg wordt het ook mogelijk om het Volkerak-Zoommeer door te spoelen met het rivierwater dat dan niet meer via de Nieuwe Waterweg naar buiten kan maar via het Hollands Diep zal worden afgevoerd. Omdat blauwalgen floreren in stilstaand water, verdwijnen ze vanzelf. Bovendien zijn de problemen met de waterkwaliteit, door de komst van de exoot de Quaggamossel, al wel een stuk minder geworden. De Quaggamossels filteren het water zeer effectief en consumeren daarbij grote hoeveelheden algen en andere organische deeltjes.

In de voorstellen van het kabinet is het Volkerak ook aangewezen voor de opslag van zoetwater uit de Maas en Waal als het Haringvliet bij de Haringvlietdam is afgesloten bij extreem hoge waterstand en storm. Bovenop het zoute water in de Volkerak komt in dit geval dus een laag met zoet water te liggen. De hierdoor ontstane ecologische verstoring, waaronder het afsterven van flora en fauna, wordt door politiek Den Haag ‘aanvaardbaar’ geacht. Uit onderzoek is gebleken dat het opslaan van zoetwater op de Grevelingen meer kosten met zich meebrengt dan de opslag van zoetwater op het Volkerak.

Kosten

Er zijn twee plannen voor de aanleg van een zeesluis in de Nieuwe Waterweg. Beide plannen, van Spaargaren en van de Adviesgroep Borm & Huijgens, vertonen logischerwijs veel overeenkomsten. In geval van hoogwater en storm wordt de Nieuwe Waterweg afgesloten en zal het rivierwater vanuit de Maas en Waal in het Hollands Diep stromen. Van daaruit kan het rivierwater instromen in het Volkerak (Korte route) of het Haringvliet (Lange route).

Op basis van een schetsontwerp zijn de kosten van de zeesluis in het Plan Spaargaren door Rijkswaterstaat geraamd op 1,5 miljard euro, en daarmee vergelijkbaar met de kosten voor de nieuwe zeesluis die nu wordt aangelegd in het Noordzeekanaal bij IJmuiden. Door de aanleg van de zeesluis bij Maassluis hoeven de dijken rond de Drechtsteden en langs de grote rivieren in de toekomst veel minder te worden verhoogd, wat een cumulatieve besparing op de investeringskosten oplevert van maar liefst 5 miljard euro in de periode tot 2100.

Uitstel voor plan voor zeesluizen

Echter, de plannen voor het aanleggen van een zeesluis in de Nieuwe Waterweg kunnen voorlopig weer worden opgeborgen. Melanie Schultz, minister van Infrastructuur en Milieu, heeft besloten dat het huidige Deltaplan voldoende garanties bevat voor de veiligheid en de zoetwatervoorziening. Zij is echter wel van mening dat het plan voor de bouw van zeesluizen in de Nieuwe Waterweg in de toekomst als volwaardig alternatief moet worden afgewogen ten opzichte van het vervangen van de huidige Maeslantkering.

Nog steeds zijn veel deskundigen van mening dat het plan Spaargaren en de voorstellen van Borm & Huijgens serieus onderzocht moeten worden. Vooral met betrekking op de toekomst van de waterhuishouding, de waterveiligheid, de beschikbaarheid van zoetwater en de ecologische aspecten van de Zuidwestelijke Delta vragen om onze aandacht. Vooral het feit dat de zeesluis in de Nieuwe Waterweg omschreven werd als een 'adaptieve aanpak', heeft het plan aan kracht doen verliezen. Het was beter geweest om dit plan helder en duidelijk voor te leggen en te voorzien van realistische einddoelen.

De toespraak voor onze Koning tijdens Prinsjesdag hadden wij dan al klaar liggen. “Landgenoten, met de verontrustende stijging van de zeespiegel is de aanleg van een sluizencomplex in de Nieuwe Waterweg op termijn noodzakelijk. Hiermee kunnen wij de veiligheid van ons land en de beschikbaarheid van voldoende zoet water garanderen. Met de aanleg van dit technologische complex zullen wij tevens de rol van Nederland, als bron van hoogwaardige kennis in de strijd tegen het stijgende zeewater, bevestigen. Om deze redenen heeft het kabinet besloten om de bestaande plannen in de komende vijf jaren diepgaand te evalueren, om tot een goed en gefundeerd besluit te komen.”

Lees ook: Motie Geurts, sluizen ja of nee?

Hans Middendorp is consultant Water, Strategie en Ruimtelijke ontwikkeling. Hans adviseert vooral waterschappen, provincies en gemeenten.