Innovaties in de waterzuivering
Er vindt momenteel een ware innovatieslag in de afvalwaterzuivering. Maar nog niet alle technische mogelijkheden worden ook al goed benut. Gemeenten en waterschappen kunnen veel strenger sturen op het zuiveren aan de bron van afvalwater uit ziekenhuizen, dat - vanzelfsprekend - hoge concentraties medicijnresten bevat. En het combineren van afvalstromen, zoals mestverwerking met afvalwaterzuivering, biedt perspectieven om de waterkwaliteit te verbeteren.
Conservatie houding tegenstrijdig met innovatie
In het Bestuursakkoord Water van april 2011 hebben het Rijk, de provincies, de gemeenten, de waterschappen en de drinkwaterbedrijven de weg ingeslagen naar een doelmatiger beheer van de afvalwaterketen. De voornaamste doelstellingen in dit akkoord zijn, naast het verbeteren van de kwaliteit van het (afval)water, het terugwinnen van grondstoffen en energie. Middels een langetermijnvisie, de routekaart afvalwater 2030 hebben de deelnemende partijen hun ambities op het gebied van afvalwaterbeheer vastgelegd.
De Adviescommissie Water wijst erop dat de verschillende partijen hun innovatiebeleid nog te veel afstemmen op hun eigen begrotingen en bedrijfsplannen. Juist het feit dat de kosten en baten niet bij dezelfde partij liggen, heeft een remmende werking op het innovatiebeleid. Hierdoor zijn partijen terughoudend met innovaties die de grenzen van de eigen deelsector overschrijden. In veel gevallen leidt dit niet tot de gewenste oplossingen die een optimale maatschappelijke waarde vertegenwoordigen.
Focus op duurzaamheid
Door jarenlange inspanningen hebben we in Nederland een goed functionerende afvalwaterketen, die tegen lage kosten een hoog zuiveringsrendement levert. Echter door externe ontwikkelingen, waaronder de klimaatveranderingen, de schaarste in grondstoffen en het energievraagstuk, komt dit waterketensysteem in toenemende mate onder druk te staan. Een bijkomende factor is dat we in toekomst, vanuit het oogpunt van vanuit volksgezondheid en waterkwaliteit, ook steeds hogere eisen aan het waterketensysteem opleggen.
Een breed gedragen innovatiebeleid is de eis om ook in de toekomst over een kwalitatief en renderend waterketensysteem te kunnen beschikken. Belangrijke drijfveren hierin zijn vooral de kostenbesparing, het creëren van waarde en verduurzaming van het waterketensysteem. Een goed voorbeeld hierin zijn de energie- en grondstoffenfabrieken van de waterschappen. Deze fabrieken vermarkten via de Reststoffenunie (Aquaminerals BV) de reststoffen die vrijkomen bij de bereiding van drinkwater en de zuivering van afvalwater. Een struikelblok hierin is wel de BTW-problematiek waarvoor de Algemene Waterschapspartij (AWP) aandacht vraagt.
Innovatieve combinatie van afvalstromen
Door het combineren van de afvalwaterketen met andere afvalstromen en de verschillende logistieke ketens ontstaat de mogelijkheid om grensoverschrijdend te denken en te handelen. Het is van belang om niet alleen vanuit het belang van de waterketen te denken, maar juist de focus te leggen op de correlatie met andere werkprocessen en stofstromen. Voor de overheden ligt hierin de taak om de verschillende partijen te stimuleren, zodat zij zelf verantwoording nemen voor duurzame innovaties op het gebied van waterbeheer.
In Nederland zijn gelukkig al tal van goede voorbeelden te vinden op het gebied van waterbeheer. Zo heeft het Reinier de Graaf ziekenhuis in Delft een Pharmafilter ontwikkeld waarmee, via meervoudige filtratie stappen, het afvalwater volledig wordt gezuiverd van alle vaste stoffen, medicijnresten en pathogene organismen. Wat overblijft is schoon water en biogas, waarmee warmte en energie wordt opgewekt. Het Pharmafilter biedt uitstekende maatschappelijke en milieutechnische voordelen. Bovendien is de terugverdientijd betrekkelijk kort, wat een investering weer gemakkelijker maakt. Helaas sturen de waterschappen en gemeenten nog niet aan op de zuivering van de medicijnresten aan de bron, waardoor andere ziekenhuizen en verpleeghuizen ook hier terughoudend zijn om milieu verbeterende investeringen te doen.
Andere voorbeelden van innovaties waarbij grenzen worden overschreden is de afvoer en de verwerking van groente- en fruitafval (AGF-afval) van huishoudens. Via shredders in de keukens wordt het AGF-afval tot pulp gemalen waarna het via het rioleringssysteem wordt afgevoerd. Bij de afvalwaterzuivering wordt dit AGF-afval uit het afvalwater gefilterd en verwerkt tot compost en andere functionele grondstoffen. Ook voor de agrarische sector liggen er grote kansen om de reststromen te verwerken. Een groot obstakel is echter dat de huidige afvalstoffenwet van de agrarische ondernemers eist dat zij een toeslag betalen om de reststoffen via de rioolwaterzuiveringsinstallaties te laten verwerken. Een voorwaarde voor een innovatief beleid voor het verwerken van agrarische afvalstoffen is dat de drempel in de wetgeving wordt weggenomen.
Lees hier het volledige rapport uit 2015 (Adviescommissie Water)
Hans Middendorp is consultant Water, Strategie en Ruimtelijke ontwikkeling. Hans adviseert vooral waterschappen, provincies en gemeenten.
Reacties